Định hướng triển khai chiến lược quốc gia về phát triển và ứng dụng khoa học và công nghệ vũ trụ trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn

Ngày 4/2/2021, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 169/QĐ-TTg  ban hành Chiến lược phát triển và ứng dụng khoa học và công nghệ vũ trụ đến năm 2030 (Chiến lược). Với mục tiêu tổng quát của chiến lược là: Ứng dụng rộng rãi thành tựu của khoa học và công nghệ vũ trụ; đầu tư có trọng tâm, trọng điểm một số lĩnh vực có liên quan đến quốc phòng, an ninh, quản lý tài nguyên và môi trường, giám sát và hỗ trợ giảm thiểu thiệt hại do thiên tai, cung cấp đa dạng dịch vụ cho người dân; nâng cao tiềm lực khoa học-công nghệ của đất nước, góp phần bảo đảm độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ, thúc đẩy phát triển mọi mặt kinh tế-xã hội và bảo đảm các lợi ích quốc gia khác.

Ảnh Minh họa (Nguồn Internet)

Để triển khai “Chiến lược phát triển và ứng dụng khoa học và công nghệ vũ trụ đến năm 2030”, UBND tỉnh Lạng Sơn ban hành Kế hoạch số 106/KH-UBND ngày 06/5/2021. Trong đó, tỉnh Lạng Sơn đặt ra một số mục tiêu cụ thể như sau: (1) Đầu tư trọng tâm, trọng điểm để bảo đảm dung lượng truyền dẫn qua vệ tinh một cách hiệu quả, đặc biệt đáp ứng nhu cầu cho vùng sâu, vùng xa, biên giới, các nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền, bảo đảm an ninh quốc gia; (2) Ứng dụng khoa học và công nghệ vũ trụ phục vụ giám sát, hỗ trợ ra quyết định ứng phó với các biến đổi của thiên nhiên, các biến động xã hội trên diện rộng trên địa bàn tỉnh; (3) Đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực có trình độ chuyên môn, nghiệp vụ đáp ứng yêu cầu quản lý, ứng dụng và triển khai trong khoa học và công nghệ vũ trụ. Có từ 10 - 15 kỹ sư trong lĩnh vực khoa học và công nghệ vũ trụ.

Hiện nay, một số cơ quan, đơn vị trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn đã và đang triển khai ứng dụng một số thành tựu của khoa học và công nghệ vũ trụ. Sở Tài nguyên và Môi trường đã hoàn thành Dự án thành lập bản đồ địa chính bằng ảnh hàng không; cấp Giấy Chứng nhận quyền sử dụng đất lâm nghiệp cho 11/11 huyện, thành phố theo Quyết định số 672/QĐ-TTg ngày 28/4/2006 của Thủ tướng Chính phủ. Các tài liệu bản đồ ảnh hàng không, ảnh viễn thám được lưu trữ tại Trung tâm Công nghệ thông tin tài nguyên và môi trường để thực hiện cung cấp, khai thác thông tin theo quy định của pháp luật. Sở Tài nguyên và Môi trường đang nghiên cứu tham mưu triển khai Đề án ứng dụng viễn thám phục vụ phát triển kinh tế - xã hội nhằm thực hiện nhiệm vụ giám sát việc thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đai trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn bằng công nghệ viễn thám và giám sát hoạt động khai thác khoáng sản trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn bằng công nghệ viễn thám.

Sở Giao thông vận tài ứng dụng công nghệ GPS trong giám sát hành trình xe ô tô để quản lý xe ô tô kinh doanh vận tải.

Đối với lĩnh vực quản lý, bảo vệ rừng, hiện nay, lực lượng kiểm lâm tỉnh đang sử dụng ảnh viễn thám trong cơ sở dữ liệu của Cục Kiểm lâm - Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn để kiểm tra tình trạng mất rừng và cảnh báo cháy rừng.

Sở Khoa học và Công nghệ tổ chức hội thảo khoa học "Một số giải pháp triển khai Chiến lược phát triển và ứng dụng khoa học và công nghệ vũ trụ trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn đến năm 2030"

Từ năm 2021 đến 2023, Sở KH&CN tổ chức các Hội nghị, Hội thảo phổ biến triển khai thực hiện Chiến lược, trong đó tập trung giới thiệu các ứng dụng, thành tựu của khoa học và công nghệ vũ trụ trên thế giới và tại Việt Nam, đầu tư có trọng tâm, trọng điểm một số lĩnh vực có liên quan đến quốc phòng, an ninh, quản lý tài nguyên và môi trường, giám sát và hỗ trợ giảm thiểu thiệt hại do thiên tai, cung cấp đa dạng dịch vụ cho người dân, nâng cao tiềm lực khoa học và công nghệ và thúc đẩy phát triển mọi mặt kinh tế - xã hội của tỉnh. Thông qua các hội nghị đã kịp thời giới thiệu các công nghệ, lĩnh vực ứng dụng khoa học và công nghệ vũ trụ, cung cấp thông tin cần thiết cho các cơ quan, tổ chức và doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh. Từ đó, có định hướng xây dựng kế hoạch triển khai, ứng dụng các thành tựu của khoa học và công nghệ vũ trụ trong thời gian tới.

Tuy nhiên, việc triển khai Chiến lược trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn còn gặp nhiều khó khăn. Đến nay, Lạng Sơn mới xây dựng được Kế hoạch, chưa xây dựng được các chương trình, dự án ứng dụng KHCN vũ trụ cụ thể; việc ứng dụng KHCN vũ trụ trong quan trắc, giám sát tài nguyên, môi trường, thiên tai và các lĩnh vực khác phục vụ công tác quản lý nhà nước, phát triển KT-XH, bảo đảm an ninh và quốc phòng còn hạn chế. Chưa có trang thiết bị, máy móc và công nghệ phục vụ công tác nghiên cứu trong lĩnh vực ứng dụng KHCN vũ trụ, cũng như các lĩnh vực chuyên môn như hệ thống định vị vệ tinh toàn cầu (GNSS), tiếp nhận và xử lý ảnh viễn thám, cơ sở dữ liệu GIS,… cho các nghiên cứu chuyên ngành phục vụ phát triển KT-XH trên địa bàn tỉnh. Nguồn ngân sách KHCN của tỉnh ưu tiên đầu tư cho riêng lĩnh vực KHCN vụ trũ chưa thực sự được chú trọng, trong bối cảnh chung của tỉnh còn hạn chế về tài chính cho KHCN. Thiếu nguồn nhân lực KHCN vũ trụ, cán bộ chuyên môn sâu thực hiện các nhiệm vụ về KHCN vũ trụ. Trên địa bàn tỉnh, hầu như chưa có đơn vị có chức năng nghiên cứu, các doanh nghiệp có ứng dụng công nghệ vũ trụ còn ít. Bên cạnh đó, nhận thức và sự hiểu biết về vai trò, vị trí và tầm quan trọng của KHCN vũ trụ ứng dụng vào đời sống và các lĩnh vực KT-XH của một bộ phận cán bộ quản lý, doanh nghiệp hạn chế và chưa thật đầy đủ.

Trong thực tế, KHCN nói chung ở nước ta vẫn chưa thực sự là động lực cải thiện năng suất và năng lực cạnh tranh để thúc đẩy phát triển KT-XH. Đối với lĩnh vực KHCN vũ trụ, chưa thực sự được triển khai sâu rộng và hiệu quả trong thực tiễn cuộc sống. Đặc biệt, là ở các địa phương, các nghiên cứu và ứng dụng công nghệ vũ trụ còn chưa thực sự được quan tâm, đầu tư ngân sách tương xứng. Do đó, để phát triển và ứng dụng KHCN vũ trụ trong thời gian tới trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn, cần thiết phải quan tâm giải quyết một số vấn đề sau:

Thứ nhất, cần xây dựng và triển khai đồng bộ một số cơ chế, chính sách cụ thể để ưu tiên cho phát triển và ứng dụng KHCN nói chung và lĩnh vực ứng dụng KHCN vũ trụ nói riêng phục vụ phát triển KT-XH, quản lý tài nguyên, bảo vệ môi trường, phòng tránh và giảm nhẹ thiên tai, bảo đảm an ninh, quốc phòng,… phục vụ phát triển bền vững. Trong đó, đặc biệt có cơ chế cho đầu tư nguồn lực tài chính, thu hút sự tham gia của doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh.

Thứ hai, cần quan tâm và ưu tiên phát triển nguồn nhân lực trong lĩnh vực KHCN vũ trụ trong thời gian tới. Trong đó, cần xây dựng kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ nguồn phục vụ công tác quản lý tại địa phương ngay từ bây giờ để nuôi dưỡng niềm đam mê, nâng cao nhận thức và hiểu biết về KHCN vũ trụ. Đồng thời, có kế hoạch tuyển dụng cán bộ, công chức trẻ được đào tạo cơ bản về lĩnh vực KHCN vũ trụ về làm việc ở các cơ quan quản lý của tỉnh có liên quan đến lĩnh vực này.

Thứ ba, cần ưu tiên một phần ngân sách địa phương cho các nhiệm vụ nghiên cứu, phát triển và ứng dụng KHCN vũ trụ trên địa bàn tỉnh. Đồng thời, huy động tối đa nguồn lực của Chương trình KC.13/21-30 và các Chương trình, Đề án khác ở trong nước và quốc tế.

Thứ tư, hằng năm xây dựng và triển khai kế hoạch tổ chức hội thảo, đào tạo, tập huấn, chuyển giao các công nghệ, phần mềm chuyên ngành về lĩnh vực khoa học vũ trụ cho đội ngũ cán bộ quản lý, cán bộ chuyên môn để từng bước tăng cường ứng dụng vào thực tiễn.

Thứ năm, tăng cường hợp tác, giao lưu, kết nối với các tổ chức KHCN như các Trường Đại học, Viện nghiên cứu, Trung tâm nghiên cứu, cơ quan quản lý chuyên môn trong nước và quốc tế vốn có thế mạnh trong quản lý nhà nước, triển khai nghiên cứu và ứng dụng KHCN vũ trụ để chia sẻ thông tin, kinh nghiệm và kết quả nghiên cứu cũng như xây dựng và tổ chức triển khai các nhiệm vụ KHCN về ứng dụng công nghệ vũ trụ vào phát triển KT-XH, quản lý tài nguyên, bảo vệ môi trường, phòng tránh và giảm nhẹ thiên tai, bảo đảm an ninh, quốc phòng,… trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn.

Nguyễn Minh Huấn - Tổng hợp